Η λειτουργία της φαντασίας στο "Μόνον της ζωής του ταξείδιον" του Βιζυηνού

Ένας από τους επιφανέστερους διηγηματογράφους της γενιάς του 1880 είναι ο Γεώργιος Βιζυηνός. Τα διηγήματά του δεν ακολουθούν μία πορεία ευθύγραμμη και ομαλή, ερεθίζοντας τοιουτοτρόπως την αγωνία και την περιέργεια του αναγνωστικού κοινού. Χρησιμοποιεί στα έργα του, πολύ συχνά, την ονειροπόληση και τις παραισθήσεις, επιδιώκοντας το απρόσμενο διεισδύοντας παράλληλα στα άδυτα της ψυχής των πρωταγωνιστών του για να καταστήσει πασιφανές, ότι οι ψυχικές διακυμάνσεις των ηρώων του ευθύνονται για τις πράξεις στις οποίες προβαίνουν.(Μario Vitti, 2008)

Το αριστούργημα του  Βιζυηνού "Το μόνον της ζωής του ταξείδιον" σχετίζεται με το αυτοβιογραφικό «Ταξείδιον» που πραγματοποίησε ο ίδιος ο συγγραφέας, το 1859, στην ηλικία των δέκα χρόνων, πηγαίνοντας στην Κωνσταντινούπολη για να δουλέψει υπό την αιγίδα ενός αυταρχικού και σκληρού ράφτη, ως παραγιός. Σίγουρα θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα διηγήματα που γράφτηκαν ποτέ στην παγκόσμια ιστορία της λογοτεχνίας.
Στο διήγημα « Μόνον της ζωής του ταξείδιον» κεντρική αφηγηματική φιγούρα αποτελεί ο παππούς, ο οποίος διαμέσω της φαντασίας, μας ταξιδεύει σε κόσμους θεληματικούς, πρωτόγνωρους, που ο ίδιος δεν έχει ζήσει, αλλά διηγείται με τόσο πάθος, σαν να τους έχει επισκεφτεί. Εντοπίζουμε μία μετάβαση από το πραγματικό στο υπερπραγρματικό. Παράλληλα έχουμε ένα ταξίδι στο χρόνο, στην παράδοση καθώς και περίτεχνη σύνδεση του μυθολογικού, φανταστικού και ρεαλιστικού στοιχείου. Η μορφή του παππού σκιαγραφείται ακόμη πιο εύληπτα και ολοκληρωμένα από τα μάτια του νεαρού, ο οποίος θαυμάζει τον παππού του και πιστεύει τις  ιστορίες του. Ωστόσο στο τέλος, του αποκαλύπτεται η πραγματικότητα, η οποία δεν είναι άλλη, από το ότι αυτές οι ιστορίες αποτελούν απεικάσματα της φαντασίας του παππού. (Λίνος Πολίτης, 2009) Η Μιράσγεζη Μαρία σημειώνει χαρακτηριστικά: «Ο παππούς δεν είναι μόνο ψυχή, αλλά είναι και φαντασία, είναι και όνειρα απραγματοποίητα και ταξίδια ατελείωτα και απερίγραπτα, δίνεται από τον Βιζυηνό στην εντέλεια.» Ο παππούς ζει με τον εγγονό του σε μία ονειρική πλάνη. Υποστηρίζει ότι έχει δει με τους οφθαλμούς του νεράιδες και μάγισσες που μαρμαρώνουν τους ανθρώπους, καθώς και το ότι τα βασιλικής καταγωγής κοριτσόπουλα  ερωτεύονται τα ραφτόπουλα. Ωστόσο,  ο θαυμασμός του Γιωργή για τον πολυταξιδεμένο και γεμάτο εμπειρίες παππού διαλύεται και το συναίσθημα της απογοήτευσης παίρνει θέση,  για το ψευδές του επιστεγάσματος των βιωμάτων του. Ο κοσμογυρισμένος γέροντας, στην ουσία δεν έχει πατήσει το πόδι του πέρα από το χωριό του. Το μόνον της ζωής ταξίδιον του παππού ολοκληρώνεται με το θάνατό του. Οι κουρασμένες ψυχές των πρωταγωνιστών του Βιζυηνού πλησιάζουν τον ψυχισμό μας. (Μαρία Μιρασγεζη, 1982) Τόσο το παιδί μέσω της μνημονικής ανάκλησης της φαντασίας, όσο και ο παππούς μέσω της ουτοπίας, περνούν από το ένα επίπεδο στο άλλο. Τα δύο πρόσωπα αν και διαφορετικές ηλικίες ταυτίζονται. Και οι δύο έχουν το όνειρο της φυγής, έχουν επιθυμίες που δεν εκπληρώνονται, βρίσκουν καταφύγιο στην φαντασία προκειμένου να ξεφύγουν από την καταπιεστική πραγματικότητα, έχουν το ίδιο όνομα, συναναστρέφονται και επικοινωνούν μεταξύ τους με άνεση, στο τέλος, όμως, χωρίζονται με το θάνατο του παππού.
Σύμφωνα με τον Μουλλά (1996) η φαντασία και η πραγματικότητα καθίστανται  βασικά μοτίβα στην αφήγηση. Τα φανταστικά γεγονότα  συνδέονται άμεσα με την μετακίνηση του ήρωα, ενώ  η πραγματικότητα καθίσταται ως στοιχείο ακινησίας στη διήγηση. Συμπερασματικά η φαντασία διαπλέκεται με την πραγματικότητα με τρόπο ανατρεπτικό, καθιστώντας τον αναγνώστη δέσμιο παρακολουθητή του διηγήματος, χωρίς να ατονεί το ενδιαφέρον του σε κανένα σημείο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Πολίτης, Λ. (2009). Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
Vitti, M.  (2008). Iστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Αθήνα: Οδυσσέας
Μιράσγεζη, Μ.(1982). Νεοελληνική Λογοτεχνία. Αθήνα